Birçok kripto savunucusu CBDC’leri, blockchain teknolojinin kopyalanmış başarısız bir örneği olarak görmekte ve olumsuz olarak görmektedirler.
Ancak CBDC’ler nelerdir, 2021’de hangi ülkeler CBDC geliştiriyor ve CBDC’lerin ulusal hükümetlerde kullanımı sonucunda ne gibi olumlu değişiklikler ortaya çıkabilir?
Haber İçeriği
CBDC nedir?
Merkez Bankası Dijital Para Birimleri, ABD doları, Çin Yuanı veya Euro gibi devlet fiat para birimlerinin tamamen dijital versiyonları olacaktır.
CBDC’ler gerçek kripto para birimlerine benzer, ancak dağıtılmış düğüm ağından, sansür direncinden ve Bitcoin gibi kriptoları bu kadar değerli bir teklif haline getiren değişmezlikten yoksundurlar.
Bunun nedeni, CBDC’lerin (doğal olarak) ağ üzerinde tam kontrol sağlamak isteyen hükümetler tarafından merkezi blok zincirlerinde geliştirilecek olmasıdır. CBDC’ler değişmez olmayacaktır, çünkü hükümetteki bireyler işlemleri tersine çevirme, ağın çalışma şeklini değiştirme ve yabancı uyrukluların veya istenmeyen kişilerin bunları kullanmasını önleme gücüne sahip olacaktır.
Birçok hükümet, nakitsiz ve büyük oranda dijital ödemelere odaklanan toplumlar oluşturmayı amaçlıyorlardı. Küresel salgın sayesinde ise bu süreç hızlanmıştır.
Hangi ülkeler CBDC’ler üzerinde çalışıyor?
Dünya ekonomisinde etkili olan hemen hemen her ülke (yaklaşık 83) CBDC üzerinde çalışmalar yürütmektedir. 5 ülke ise gerek ekonomik yaptırımlara karşı direnmek için gerekse de bu teknoloji yarışında öne geçmek amacıyla dijital paralarını piyasaya sürmüşlerdir. Bu ülkeler Grenada, Bahamalar Saint Lucia, St Kitts ve Nevis Antigua Barbuda olarak sıralanabilir.
Buna, ek olarak hükümet kontrollü Dijital Yuan’ın ekonomik genişlemelerinin önemli bir parçası olarak görüldüğü Çin de dahildir. Dijital Yuan, Çin hükümetinin Kuşak Yol Girişimi’ne kayıt olan ülkeler ve kuruluşlarla uluslararası ticareti düzenlemesinde yardımcı olmayı da amaçlamaktadır.
Şu anda test aşamasında olan diğer ülkeler arasında Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri ile ortaklaşa bir “Çoklu Merkez Bankası Dijital Para Birimi Köprüsü” üzerinde çalışan İsveç, Güney Kore ve Tayland yer alıyor.
Bir de petrol zengini Bahreyn var ki, bu ülke hâlâ araştırma aşamasında ve ABD doları cinsinden ödenecek olan kendi orijinal sınır ötesi ödeme sistemlerinin patentini almak için JP Morgan gibi kurumsal bankalarla fiilen ortaklık kurmayı seçiyor.
ABD’de ise Boston Fed ve MIT araştırmacıları hızlı, güvenli ve dayanıklı ve temelde dünyanın en büyük ekonomisinin ihtiyaçlarını karşılayacak kadar iyi bir dijital para biriminin nasıl oluşturulacağını bulmakla görevlendirilmiştir.
İsrail gibi bazı ülkeler, merkez bankalarının Ethereum’un akıllı sözleşmeleri aracılığıyla geliştirilebilecek uygulamalar hakkında fikir çağrısı yapmasıyla Ethereum ile alakalı denemeler yapıyorlar. Şu anlık yine de test aşamasındadır.
CBDC’lerin Faydaları
Genel olarak kripto para ile aynı ülkede yaşayan bir arkadaşa ödeme yapmak sadece birkaç saniye sürmeli ve aynı şey farklı ülkelerde yaşayan arkadaşlar için de geçerli olmalıdır. Sınır ötesi ödemeler, anında ve minimum bir ücretle ödenme potansiyeline sahiptir.
Bunu, dünyanın en yoksul insanlarından bazılarının hâlâ %10’a varan ücretler alan Western Union gibi ödeme aracılarına bağımlı olduğu gerçeğiyle karşılaştırmak gerekmektedir. Kripto para birimini kullanarak, hem perakende kullanıcılar hem de kredi kartı işlem ücretlerindeki kesintiler önemli ölçüde azaltılacaktır. Bu hem küçük hem de büyük işletmeler için iyi bir haber olacaktır.
Dijital devlet parasına erişimin yalnızca bir telefon gerektirdiğini varsayarsak, CBDC’ler hükümetlerin hedeflenen ödemeleri sağlamasını kolaylaştırabilmektedirler.
Merkezi hükümet para birimleri, yalnızca gıda gibi belirli malları satın almak için etkin bir şekilde etiketlenebilir duruma gelebilirler. Aynı ilke, dış yardımın en çok ihtiyacı olan insanlara ulaşmasını sağlamak için de uygulanabilir ve mali yardımın israf olmadan yerine ulaşmasını kolaylaştırırlar.
CBDC’lerin Dezavantajları
CBDC’lerin bariz dezavantajlarından biri, hükümetlerin bireysel hesapları dondurabilecek, işlemleri tersine çevirebilecek ve insanların paralarını Bitcoin gibi istenmeyen bir rakip olarak görülebilecek şeylere harcamasını engelleyebilecek olmalarıdır. Bunun en bariz örneği ise Çin’in Dijital Yuan’ı olarak verilebilir.
Hükümetler ayrıca benzeri görülmemiş miktarda finansal veriye erişebileceklerdir. Verilerin bu şekilde merkezileşmesi ile birlikte bazı bireyler bu durumdan oldukça olumsuz etkilenebileceklerdir.
Genel olarak merkezi blok zincirlerine özgü bir tehlike, anahtarlar ve veriler tek bir yerde tutulduğu için toplam fon kaybı olasılığıdır. Örneğin Facebook kesintisi, Instagram ve Whatsapp dahil olmak üzere Facebook tarafından barındırılan diğer uygulamaların tümünün çevrimdışına alınmasına neden oldu. Bir devletin ulusal ekonomisinin büyük bir bölümünü tek bir merkezi konumda kilitli tutması durumunda, güçlü bir siber savaş ekibine sahip rakip bir devletten tek bir başarılı hack tüm bu sistemi felakete uğratabilir.
CBDC sahipleri, para biriminin arzı herhangi bir zamanda değiştirilebileceği için enflasyonun etkilerinden de zarar görebilir. Daha fazla ekonomik teşvik için yeni dijital dolar basmak, tıpkı fiziksel ABD dolarında olduğu gibi, para biriminin satın alma gücünü düşürecektir.
CBDC’lerin geleceği
Dijital ekonomi, neredeyse kesin olarak, bazıları yüzlerce farklı kripto para birimine ve hizmet tokenine ev sahipliği yapacak olan, merkezi ve merkezi olmayan blok zincirlerinden oluşan bir çoklu evren haline gelecektir.
Binlerce yıl sonra, nakitten son kopuşu görecek bir çağda yaşanılıyor ve gelecek bu şekille şekilleniyor.
Bitcoin ve CBDC’lerin aleyhindeki argümanlar politik olma eğilimindedir, ancak ağırlıklı olarak güven ve elverişlilik konularına odaklanılacaktır.
Gizliliğe ihtiyaç duymayanlar veya seçeneklerini doğru bir şekilde araştırmak ve anlamak için zamanı olmayanlar, teşvik edildiğinde mutlu bir şekilde CBDC’leri benimseyecektir. Merkezi olmayan para birimlerinin faydalarını anlayanlar ise kripto para kullanacak ve eski finans sisteminden çıkmakta sayısız fayda bulacaklardır. Bu durumda iki seçeneğin de farklı avantajları ve dezavantajları bulunacaktır.
